Olej palmowy zyskał bardzo złą sławę. Dochodzi do tego, że współczesne uprawy palm oleistych nazywa się zbrodnią przeciwko ludzkości. Czy faktycznie olej palmowy jest, aż tak niezdrowy dla nas i środowiska, w którym żyjemy?
Skąd ten olej?
Olej palmowy to tłuszcz pozyskiwany z owoców lub ziaren palmy oleistej, który w oryginalnej czystej postaci jest bardzo zdrowy – zawiera wiele składników odżywczych, m.in. dużo karotenoidów, witaminę E, A, K i D, sterolę oraz sporą porcję antyoksydantów. Nie zawiera cholesterolu, za to potrafi obniżyć poziom cholesterolu w organizmie.
Problem w tym, że w produktach spożywczych olej palmowy prawie zawsze występuje w rafinowanej utwardzanej postaci. Uzyskuje wówczas stałą konsystencję – bezwonną i bezsmakową, wolno się utlenia i jest bardzo odporny na działanie wysokich temperatur. Dodatek oleju palmowego zapewnia uzyskanie kremowej konsystencji (np. w lodach i kremach czekoladowych), zapewnia produktom stabilność i trwałość. To między innymi z tych powodów jest tak chętnie wykorzystywany przez producentów żywności.
Niestety, utwardzony tłuszcz palmowy ma bardzo niekorzystny wpływ na nasze zdrowie.
W oleju palmowym około 50% stanowią kwasy nasycone (dla porównania olej rzepakowy posiada ich zaledwie 7%). Ponadto, podczas utwardzania tworzą się szkodliwe tłuszcze trans, które zmieniają właściwości błon komórkowych. Powodują choroby sercowo-naczyniowe (w tym miażdżycę i arytmię), choroby układu krążenia oraz obniżają wrażliwość komórek na insulinę prowadząc do cukrzycy typu 2. Spożywanie oleju palmowego w utwardzonej wersji może prowadzić nawet do zawałów serca. Sprzyja także otyłości, podwyższa cholesterol i pogarsza profil lipidowy krwi.
Gdzie znajdziesz olej palmowy?
W bardzo wielu produktach. Jest obecny, m.in. w ciastkach, lodach, kremach czekoladowych do pieczywa, czekoladach, batonach, żywności typu fast-food, margarynach, chipsach, mrożonych frytkach, mrożonkach warzywnych typu „warzywa na patelnię”, zupach w proszku, płatkach zbożowych o śniadaniowych, a nawet w pieczywie (uwaga szczególnie na to paczkowane, o długim terminie przydatności). Przerażające jest to, że olej palmowy często jest składnikiem mleka modyfikowanego przeznaczonego dla noworodków i niemowląt.
Dlaczego olej palmowy jest tak popularny?
Bo jest bardzo tani i ekonomiczny w produkcji oraz uniwersalny w stosowaniu. Utwardzony olej palmowy wykorzystuje się w przemyśle spożywczym, kosmetycznym, a nawet jako biopaliwo. Jego produkcja jest wyjątkowo wydajna i opłacalna – z jednego hektara można wyprodukować rocznie nawet 3,8 ton oleju! Dla porównania – z hektara rzepaku lub słonecznika otrzymamy tylko 700-800 kg. Produkcja oleju palmowego to, w skali światowej, 40% całej produkcji oleju.
Konsekwencje dla środowiska
Uprawa oleju palmowego odbywa się na ogół poza wszelką kontrolą. W Malezji i Indonezji, gdzie znajdują się 90% światowych upraw, dochodzi do niekontrolowanej wycinki oraz podpaleń lasów tropikalnych (rocznie nawet 120 tys. pożarów wychwytywanych jest przez satelity NASA), tylko po to, aby uzyskać nowe tereny pod uprawę palmy. W ten sposób tracimy kolejne zielone „płuca ziemi”, a do atmosfery wydzielają się olbrzymie ilości CO2. Konsekwencje są zatrważające – niszczy się florę, wymierają zwierzęta, które nie mają gdzie żyć – zagrożone są m.in. orangutany, słonie indyjskie i sumatrzyńskie, tygrysy sumatrzyńskie i pantery mgliste.
Jako, że nad uprawami nie ma żadnych poważnych kontroli stosuje się tam najróżniejsze środki chemiczne wspomagające wzrost, które z kolei przenikają do gleby i wody. Dochodzi do tego, że lokalne społeczności nie mają nawet dostępu do czystej wody pitnej, a kurczące się zasoby ryb w rzekach sprawiają coraz większe problemy z pozyskiwaniem tradycyjnego pożywienia.
Jak unikać oleju palmowego?
Jeżeli nie chcesz wspierać produkcji oleju palmowego zacznij od uważnego czytania składów. Szukaj produktów z certyfikowanym olejem palmowym albo zawierających inne oleje. Wcale nie tak trudno znaleźć czekoladę z olejem rzepakowym lub słonecznikowym. Najlepiej zrezygnuj z produktów zawierających utwardzony tłuszcz, nie tylko zresztą palmowy. Jeżeli najdzie Cię ochota na ciastka, fast foody czy krem czekoladowy – przygotuj je w domu. Wytłumacz rodzinie, dlaczego domowe ciasta z margaryną są niezdrowe. Nie używaj margaryn ani miksów spożywczych do smarowania pieczywa. Czytaj, sprawdzaj, nagłaśniaj – uprawy palm, to nie jest lokalny problem Malezji i Indonezji. To szkodzi całemu światu, także nam i naszym dzieciom.
